Thăm Thạt Luổng

That Luang (Thạt Luổng) là biểu tượng của Phật giáo và nền chủ quyền của Lào. Đây là công trình kiến trúc đặc biệt và quan trọng nhất ở Lào. Thạt Luổng có nghĩa là tháp lớn, được xây dựng trong thời kỳ lịch sử đáng ghi nhớ nhất của đất nước triệu voi, thời kỳ của Xệt Tha Thi Lạt.

Xệt Tha Thi Lạt là vị vua trẻ tài ba. Tổ tiên của nhà vua theo truyền thuyết là Pha Ngừm đã lập nên quốc gia Lạn Xạng. Con cháu Pha Ngừm nối tiếp nhau trị vì đất nước này. Cha của Xệt Tha là hậu duệ đời thứ tám của Pha Ngừm, được thừa kế ngôi vua bên vợ là vua nước Lan Na. Sau này, ngôi vua hai nước được truyền lại cho Xệt Tha Thi Lạt.

Việc cáng đáng một lúc hai ngôi vua đã gây ra nhiều khó khăn cho nhà vua trẻ. Do những tranh chấp về quyền lực mà một số người trong phe cựu hoàng đã kết thân với Miến Điện để mượn tay nước này tôn phò nữ hoàng Chi Ra Pa Pha – dì ruột của vua Xệt Tha Thi Lạt – lên ngôi. Cũng từ đó, quân Miến Điện không ngừng tấn công xâm phạm lãnh thổ Lan Na và Lạn Xạng. Quốc vương Xệt Tha Thi Lạt đã lãnh đạo nhân dân chiến đấu kiên cường và đánh bại âm mưu chinh phục của quân Miến.

Năm 1563, sau khi giành được một loạt chiến thắng quân sự, tranh thủ những điều kiện hòa bình và không khí phấn khởi trong nhân dân, vua Xệt Tha Thi Lạt đã tiến hành công cuộc khôi phục và phát triển kinh té, văn hóa, xã hội. Cùng với việc dời đô từ Luông Phabang về Viên Chăn, một loạt công trình kiến trúc lớn và đẹp nhất đã được xây dựng, trong đó có Thạt Luổng.

Thạt Luổng được xây dựng năm 1566, trên một ngôi chùa cũ cách Viên Chăn chừng hai cây số. Đây là một trong những tháp Phật lớn nhất ở Lào với diện tích đáy là 90 x 90m, cao 45m. Khối trung tâm có đế là một đài sen hình vuông với những cánh vàng nở tung ra bốn phía. Trên đài sen là một bệ cap, cũng xây thep hình vuông và cấu trúc theo dạng tầng lớp, lớp dưới là những nấc vuông, càng lên cao càng nhỏ lại rồi phình ra thành một gờ nổi lớn làm thành giá tựa cho khối hình quả bầu thon thả phía trên. Miệng quả bầu đỡ một tháp nhỏ, có đỉnh nhọn vút lên nền trời xanh thẳm. Toàn bộ khối trung tâm nhuộm vàng rực rỡ. Truyền thuyết kể rằng xưa kia khối này được lợp bằng vàng lá.

Khối đinh được dựng trên một nền cao to, có bốn mặt cong như hình bản cầu, bề mặt trơn láng, phủ một màu trắng xóa. Bao quanh khối cong đó là 30 ngọn thạt nhỏ màu vàng có hình dáng tương tự như khối đỉnh bên trên. Những thạt nhỏ này được đặt trên một bệ hình chóp cụt màu trắng, bốn thạt ở bốn góc cao hơn so với thạt bên cạnh. Trên mặt các thạt nhỏ có ghi những câu Ba-la-mật bằng tiếng Thăm Pali.

pha-that-luang-544722433e982

Xung quanh các thạt nhỏ là hồi lang vuông, có lan can cao ở phía ngoài. Trên dãy lan can có 228 hình lá nhọn, giữa mỗi lá có một khám nhỏ, trong đặt một tượng Phật đứng. Mỗi mặt lan can có trổ một ô cửa hình cánh cung, trên vòm có trang trí hình tháp nhọn. Ở bốn góc của lan can cũng có 4 tháp nhọn và cao.

Hồi lang tiếp theo cũng được trang trí tương tự, nhưng trên 4 cục chính còn có 4 ngôi đền với dãy tam cấp được trang trí hình thủy quái Macara và rắn Naga

Toàn bộ ngôi tháp được ngăn cách với không gian xung quanh bằng một dãy hồi lang vuông lớn như cái sân, có tường bao bọc và có 4 cổng. Những tường hồi lang của Thạt Luổng đều được tô màu xám. Thạt Luổng là mô hình tháp Phật giáo có nguồn gốc ở Ấn Độ, là hình ảnh tượng trưng cho núi vũ trụ Meru, mà đỉnh trung tâm chính là đỉnh thần sơn Meru. Các tháp nhỏ bao quanh là các vòng núi, những bậc tam cấp có hình thủy quái là đại dương. Đây cũng là hình ảnh của cõi niết bàn mà các nhà sư của Phật giáo tiểu thừa mường tượng ra khi thiền định. Phật giáo tiểu thừa quan niệm rằng niết bàn là nơi giải thoát con người khỏi ba loại khổ gắn liền với ba giới : dục giới, sắc giới và vô sắc giới, nhằm đạt đến trạng thái vô tướng và siêu thế giới. Ba vòng hồi lang của Thạt Luổng là hình ảnh của tam giới và khối trung tâm chính là siêu thế giới.

Cấu trúc mô hình của Thạt Luổng kết hợp với tỉ lệ phân bố hài hòa giữa những đường nét và màu sắc tạo cho ngôi tháp này có một sắc thái kiến trúc riêng của Lào khá đặc biệt ở vùng Đông Nam Á. Hình dáng cao vút như mũi tên của đỉnh Thạt Luổng không làm cho nó tách rời mà lại hòa nhập vào khối trung tâm như một thể hoàn chỉnh, mặc dù nó gợi cho người xem phảng phất hình bóng của các tháp Thái Lan thời Ayuthai ở thế kỷ XV – XVIII. Khối thân hình bán cầu của tháp thạt trông có vẻ quy mô, bề thế giống như tháp Sanchi của Ấn Độ, nhưng cái khối lớn lao ấy lại được bao bọc bởi ánh hào quang của một vòng tháp vàng rực rỡ, làm cho nó giống như cái nhụy nổi của một đóa hoa thần tiên kỳ lạ. Cuối cùng là chân tháp với những vòng hồi lang liên tiếp và các tháp nhỏ xung quang trông như hình kim tự tháp nhiều bậc thường thấy ở các tháp Miến Đuện, nhưng các hồi lang của Thạt Luổng có vẻ rộng rãi phóng khoáng hơn.

procession 1

Hàng năm cứ vào tuần trăng tròn của tháng 11 dương lịch, hội Thạt Luổng được tổ chức và kéo dài suốt 3 đêm với những nghi lễ long trọng. Trai gái già trẻ thắp nến dâng hoa quanh Thạt, cầu xin Trời Phật ban cho cuộc sống ấm no hạnh phúc. Cũng giống như sự phát triển của con người từ sự mê muội đến khi giác ngộ Phật giáo. Tháp được tô điểm hoa chuối và lọng che bên trên. Toàn bộ cấu trúc còn lại được mạ vàng vào năm 1995 để kỷ niệm nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào tròn 20 tuổi.